.png)
Từ Bảo Tồn Nghề Muối Truyền Thống Sa Huỳnh Đến Tái Tạo Cộng Đồng
- VCIL Community
- 2 ngày trước
- 18 phút đọc
VỀ VCIL MEMBER’S TALKS
Vcil Members’ Talks là nơi cộng đồng có thể chia sẻ những câu chuyện, sáng kiến và mô hình đang được thực hành đến với nhiều người hơn, đồng thời là cơ hội quý báu để mọi người kết nối với nhau, đặc biệt là những cá nhân đang trên hành trình tìm kiếm một công việc chánh nghiệp hay các mô hình kinh tế tái tạo.
Buổi Vcil Member’s Talks #1 đầu tiên diễn ra ngày 10/09 được tổ chức với chủ đề được cộng đồng quan tâm: Bảo tồn muối biển truyền thống Sa Huỳnh cho đến câu chuyện tái tạo cộng đồng. Khách mời đặc biệt của sự kiện là chị Phạm Hồng Thắm, người được biết đến là Người sáng lập của thương hiệu muối Sahu.vn và là người đang đồng hành cùng bà con địa phương xây dựng mô hình du lịch học tập cộng đồng. Mô hình này nhằm mục đích bảo tồn cánh đồng muối truyền thống, đồng thời tái tạo và củng cố mối quan hệ, sự gắn kết giữa các thành viên trong cộng đồng.
HÀNH TRÌNH KHỞI NGHIỆP CỦA CHỊ THẮM: TỪ ĐẠI HỌC LUẬT ĐẾN NÂNG CAO GIÁ TRỊ MUỐI TRUYỀN THỐNG
Hành trình khởi nghiệp của chị Phạm Hồng Thắm bắt đầu một cách không ngờ, hoàn toàn nằm ngoài dự định ban đầu. Tốt nghiệp ngành Luật tại Đại học Quốc gia TP.HCM, chị đã có một con đường rõ ràng để trở thành luật sư. Tuy nhiên, vào năm 2015, một bài báo về việc muối Sa Huỳnh rớt giá thảm hại—với mức 1 tạ muối (100kg) không mua nổi một tô phở—đã chạm đến chị. Quyết định quay về quê hương Sa Huỳnh lúc bấy giờ chỉ là một cuộc thử nghiệm, được thực hiện trong thời gian rảnh rỗi chờ xin việc, hoàn toàn chưa có ý định bỏ hẳn chuyên ngành luật. Chị tự nhận mình là một người rất đỗi bình thường, và quá trình khởi nghiệp này chỉ là sự phát triển tự nhiên của bản thân.
Quan sát thị trường, chị nhận thấy xu hướng tiêu dùng thực phẩm sạch đang nhen nhóm (lúc đó vào khoảng năm 2015-2016). Chị tin rằng muối Sa Huỳnh, được làm trên nền đất tự nhiên và có chất lượng tốt, hoàn toàn đáp ứng được các tiêu chí sạch của thị trường này. Mục tiêu ban đầu chỉ đơn giản là tìm cách bán muối với giá cao hơn để cải thiện sinh kế cho diêm dân, tránh tình trạng bị thương lái ép giá. Thương hiệu Sahu ra đời chỉ trong vòng một tháng sau đó. Khởi điểm, chị không hề có kinh nghiệm sản xuất hay kiến thức về giấy tờ pháp lý. Tuy nhiên, nhờ sự dễ tính của thị trường sạch lúc bấy giờ, chị đã bán được hàng và trở thành người tiên phong trong ngách muối sạch.
Khi đơn hàng tăng lên (từ 1-2 bịch lên 100-200 bịch), chị nhận ra rằng việc bán hàng cần phải có tổ chức để đảm bảo chất lượng đồng đều. Điều này buộc chị phải nhanh chóng học hỏi, làm xưởng và đăng ký kinh doanh. Dù vẫn cố gắng tìm kiếm công việc văn phòng, nhưng tâm huyết phải làm ra sản phẩm chất lượng, phải giữ lời hứa và trách nhiệm của nhà sản xuất với khách hàng đã khiến chị dần dần dồn toàn lực cho muối. Thậm chí, chị đã đi làm ở một công ty thực phẩm trong 2 tháng để học hỏi về chuỗi cung ứng và QA/QC (đảm bảo chất lượng sản phẩm) trước khi tập trung hoàn toàn vào Sahu.
Sau gần 10 năm kiên trì, từ những bước đi chập chững, chị nhận ra “nghề muối đã chọn mình”. Dù ban đầu phải đối mặt với nhiều khó khăn, thử nghiệm và cả sự hoang mang, chị luôn tuân thủ nguyên tắc “đừng đánh mất giá trị cốt lõi” – đó là phải kiên quyết chọn muối nền đất (dù khó làm và rẻ hơn) vì sự bền vững. Với tinh thần liệu cơm gắp mắm và không mạo hiểm vay nợ lớn, chị dần dần phát triển thương hiệu, chứng minh được giá trị của muối truyền thống, và cuối cùng quyết định về quê hương lập nghiệp lâu dài, xem đây là một quá trình trưởng thành tự nhiên và may mắn.
Sự Khác Biệt Cốt Lõi: Muối Công Nghiệp và Muối Biển Sa Huỳnh
Chị Thắm đã làm rõ sự khác biệt căn bản giữa hai loại muối chính trên thị trường. Muối công nghiệp (hay muối tinh luyện) là sản phẩm đã được qua quá trình refine (tinh luyện) hóa học, mục đích là để loại bỏ tạp chất và thường được bổ sung I-ốt. Quá trình này đã loại bỏ gần hết các khoáng chất vi lượng có giá trị trong nước biển, khiến nó gần như chỉ còn lại Natri Clorua (NaCl) và I-ốt. Ngược lại, muối biển Sa Huỳnh là muối được làm bằng phương pháp truyền thống solar salt (muối mặt trời). Muối không qua tinh luyện hóa học, nhờ vậy mà giữ lại trọn vẹn sự giàu có của các khoáng chất tự nhiên từ nước biển. Đây là lý do khiến muối biển truyền thống được người tiêu dùng hiện đại, những người không muốn sử dụng hóa chất và không có nhu cầu bổ sung I-ốt dư thừa, đặc biệt ưa chuộng.
Khác Biệt Trong Canh Tác: Muối Nền Đất và Muối Nền Bạt
Ngay tại cánh đồng muối Sa Huỳnh, vẫn tồn tại hai phương pháp canh tác khác nhau quyết định chất lượng và giá trị bền vững của hạt muối. Muối nền bạt được tạo ra khi diêm dân trải những tấm nhựa bạt trên nền ruộng để nước biển cô đọng và kết tinh. Phương pháp này cho hạt muối trắng sạch hơn và được thương lái mua với giá cao hơn. Tuy nhiên, chị Thắm kiên quyết từ chối loại muối này vì lo ngại về sức khỏe và môi trường: quá trình kết tinh ở nhiệt độ cao có thể gây tiếp xúc với vi nhựa, và những tấm bạt dày sau khi hư hỏng sẽ trở thành nguồn rác thải nhựa lớn.
Ngược lại, Muối nền đất là phương pháp truyền thống, nơi muối kết tinh trực tiếp trên lớp đất sét tự nhiên của đồng muối. Chị Thắm tin rằng đây là phương pháp canh tác bền vững nhất. Nền đất sét không chỉ tạo ra hạt muối có vị ngon, có hồn mà còn là một phần không thể thiếu của hệ sinh thái quan trọng. Mặc dù muối nền đất dễ bị dính tạp chất và có giá trị thị trường truyền thống thấp hơn, Sahu vẫn kiên định với lựa chọn này, bởi nó thể hiện giá trị cốt lõi và trách nhiệm của thương hiệu với môi trường và sức khỏe người tiêu dùng.
Thách Thức và Giải Pháp Khi Theo Đuổi Muối Nền Đất
Việc kiên trì với muối nền đất đi kèm với những thách thức lớn. Muối nền đất rất dễ bị dơ và lẫn cặn nếu diêm dân làm không kỹ hoặc gặp thời tiết xấu, dẫn đến những lời phàn nàn từ khách hàng. Để vượt qua rào cản này, Sahu đã áp dụng hai giải pháp chiến lược. Thứ nhất, Sahu đưa ra chính sách thu mua mua muối nền đất với giá cao nhất trên ruộng (thậm chí cao hơn muối nền bạt) nhằm cổ vũ và tạo động lực cho diêm dân làm việc cẩn thận, sạch sẽ hơn. Thứ hai, Sahu đầu tư vào quy trình sơ chế nghiêm ngặt và thủ công sau khi thu mua, bao gồm cả việc lựa từng hạt cát ra khỏi muối. Sự kết hợp giữa việc kiên quyết giữ phương pháp truyền thống (nền đất) và việc áp dụng kỹ thuật hiện đại (sơ chế) là điều cần thiết để đảm bảo sản phẩm tự nhiên vẫn đạt được chất lượng cao và sự hài lòng của khách hàng.
Giá Trị Của Hệ Sinh Thái Đồng Muối
Trong quá trình kinh doanh và thu mua muối, chị Phạm Hồng Thắm dần nhận ra rằng cánh đồng muối truyền thống không chỉ đơn thuần là nơi sản xuất mà là một hệ sinh thái vô cùng quý giá, vượt xa giá trị kinh tế của hạt muối.
Khác với các đồng muối công nghiệp, đồng muối Sa Huỳnh được xây dựng trên lớp đất sét không thấm nước, cho phép nước biển cô đọng tự nhiên qua một hệ thống kênh và ô chứa phức tạp. Hệ sinh thái này mang lại nhiều lợi ích môi trường to lớn.
Cụ thể, sự chênh lệch độ mặn qua các ô chứa tạo ra môi trường sống lý tưởng cho tôm, cá, cua, rong, rêu và tảo, đóng vai trò như một vườn ươm tự nhiên cung cấp nguồn lợi thủy hải sản cho ngư dân địa phương. Bên cạnh đó, lớp đất sét ở đồng muối đã được công nhận có khả năng tích trữ carbon hiệu quả, và đồng muối còn đóng góp vào việc chống lũ lụt ở địa phương. Chị nhấn mạnh rằng hạt muối được tạo ra trên đồng muối truyền thống này mang một nguồn năng lượng bền vững hoàn toàn miễn phí (nước biển, gió, nắng, đất, thủy triều).
Dù đã cải thiện được vấn đề sinh kế cho diêm dân thông qua chính sách thu mua giá cao, chị Thắm vẫn phải đối mặt với hai vấn đề lớn mà một doanh nghiệp cá nhân không thể giải quyết được. Lý do thúc đẩy chị chuyển hướng sang hoạt động cộng đồng là do ô nhiễm môi trường và nguy cơ mất đất. Đồng muối bị đe dọa nghiêm trọng bởi rác thải sinh hoạt đổ xuống đầm nước mặn, gây ô nhiễm liên tục nguồn nước biển—thành phần cơ bản để tạo ra muối sạch. Hơn thế nữa, đồng muối đứng trước nguy cơ bị các dự án quy hoạch (gần đây, diện tích cánh đồng muối đã từng bị lấp 10 ha) để làm đô thị hoặc khu công nghiệp, vì cánh đồng muối dưới góc độ kinh tế kém hiệu quả hơn so với các dự án kinh tế khác.
Chị Thắm cảm thấy bất lực, nhận ra mình “không thể đi dọn hết đống rác” hay tác động lên chính sách chỉ với tư cách một doanh nghiệp.
Vì Sao Không Chọn Mua Đất Để Bảo Tồn?
Một bạn đã đặt câu hỏi về việc tại sao chị Thắm không mua toàn bộ cánh đồng muối để bảo tồn. Chị nhận định rằng, nếu Sahu (hoặc cá nhân chị) sở hữu đồng muối, điều này lại tạo ra những vấn đề lớn, đặc biệt là sự rạn nứt trong cộng đồng và sự thiếu bền vững trong công cuộc bảo tồn lâu dài.
Thứ nhất, việc tư hữu hóa sẽ làm mai một giá trị văn hóa và lịch sử của nghề muối Sa Huỳnh. Nghề muối ở đây là nghề gia truyền, gắn liền với văn hóa cộng đồng và sự kết nối giữa các diêm dân qua nhiều thế hệ. Nếu chị Thắm mua lại đất, diêm dân sẽ mất đi vai trò làm chủ truyền thống của mình và trở thành công nhân hoặc người làm thuê cho doanh nghiệp. Điều này sẽ làm mất đi ý nghĩa của sự gia truyền con nối, làm mai một những giá trị lịch sử và văn hóa cộng đồng vốn có trong nghề muối.
Thứ hai, việc sở hữu cá nhân không mang lại sức mạnh bảo tồn thực sự. Chị Thắm đặt câu hỏi: “Liệu Thắm có thể kiểm soát được người dân họ vứt rác xuống đầm nước mặn hay dưới biển không, hay kiểm soát được việc nhà nước họ quy hoạch hay không?”. Dù doanh nghiệp có to lớn đến mấy, cũng chỉ là một cá thể. Nếu đồng muối trở thành tài sản riêng, cộng đồng sẽ không còn lý do để quan tâm hay đồng lòng bảo vệ môi trường, sinh thái. Lúc đó, nếu có nguy cơ ô nhiễm hoặc quy hoạch, chị sẽ phải tự mình gánh chịu, và chị tin rằng việc làm chủ độc lập này “cũng không có ý nghĩa gì hết trong công việc bảo tồn”.
Chị Thắm khẳng định rằng đồng muối là một hệ sinh thái phức tạp, không thể quản lý độc lập như một vườn rau. Vì vậy, giải pháp bền vững và hiệu quả nhất là để cộng đồng sở hữu nó (theo cơ chế cộng đồng) và nâng cao nhận thức của họ. Chỉ có sức mạnh của cộng đồng mới đủ lớn để tạo ra sự đoàn kết, có tiếng nói để phát triển bền vững và tự bảo vệ môi trường sống của mình. Chị chấp nhận đi con đường giáo dục cộng đồng dù khó khăn và chậm chạp, bởi chị tin rằng đó là con đường duy nhất để hướng tới sự phát triển bền vững lâu dài.
SÁNG KIẾN DU LỊCH HỌC TẬP CỘNG ĐỒNG - CÔNG CỤ BẢO TỒN VÀ PHÁT TRIỂN CỘNG ĐỒNG
Sau khi nhận ra khó khăn và bế tắc, chị Thắm tìm thấy chìa khóa ở mô hình Du lịch Học tập Cộng đồng (Community Learning Tourism/ Community-engaged Learning Tourism). Sáng kiến này được xây dựng cùng Thầy Chu Mạnh Trinh (chuyên gia bảo tồn ở Cù Lao Chàm, và cũng là người khởi xướng mô hình này) và được hỗ trợ bởi dự án UNDP vào năm 2023. Chị Thắm khẳng định mô hình này có bản chất là bảo tồn, lấy du lịch làm công cụ. Mục đích không phải là kiếm tiền, mà là tạo ra giá trị chung cho cộng đồng.
Mô hình này được ứng dụng sau khi chị nhận ra mình không thể giải quyết triệt để các vấn đề vĩ mô về ô nhiễm môi trường và nguy cơ quy hoạch đất bằng sức mạnh cá nhân hay doanh nghiệp. Mô hình này đánh dấu con đường duy nhất để tạo ra sự thay đổi bền vững trong cộng đồng Sa Huỳnh.
Nguyên Tắc Vận Hành: Làm Chủ và Chia Sẻ
Sự khác biệt cốt lõi của DLHTCĐ nằm ở nguyên tắc vận hành và phân chia lợi ích, nhằm tăng cường vai trò làm chủ của người dân:
Thứ nhất, mô hình hoạt động với mục tiêu không vì lợi nhuận. Chị Thắm cam kết toàn bộ tiền tour thu được sẽ được chia hết cho các thành viên cộng đồng trực tiếp tham gia đón khách (như cung cấp homestay, nấu ăn, hướng dẫn). Hợp tác xã (pháp nhân vận hành mô hình DLHTCĐ) chỉ giữ lại một phần rất nhỏ để vận hành các chi phí cần thiết. Điều này đảm bảo rằng càng nhiều người hưởng lợi từ hoạt động này, thì càng có nhiều người đồng lòng bảo vệ cánh đồng muối, vì họ nhận ra môi trường sạch chính là nguồn lợi kinh tế và sinh kế của họ.
Thứ hai, người dân địa phương là chủ của các dịch vụ, không phải người làm thuê. Trong DLHTCĐ, người nấu ăn tự lên thực đơn, tự quyết định giá; diêm dân chủ động chia sẻ câu chuyện và kỹ thuật làm muối của mình. Điều này giúp củng cố văn hóa và sự gắn kết cộng đồng, duy trì những giá trị sẽ bị mai một nếu diêm dân chuyển thành công nhân.
Các Hoạt Động Trọng Tâm Của Mô Hình Du Lịch Học Tập Cộng Đồng Sa Huỳnh
Mô hình Du lịch Học tập Cộng đồng (DLHTCĐ) ở Sa Huỳnh là một sáng kiến không chỉ đơn thuần là trải nghiệm du lịch mà còn là một quy trình giáo dục và phát triển cộng đồng liên tục, được thiết kế nhằm phục vụ mục tiêu kép: tạo sinh kế bền vững và giải quyết các vấn đề môi trường, văn hóa từ gốc rễ. Các hoạt động được chia thành hai nhóm chính nhằm đảm bảo sự tham gia và thay đổi nhận thức lâu dài trong cộng đồng.
Hoạt Động Trải Nghiệm và Học Tập Gắn Liền Với Văn Hóa
Các tour du lịch trong mô hình này được thiết kế để mang tính giáo dục và trải nghiệm sâu sắc, khác biệt so với du lịch nghỉ dưỡng thông thường. Du khách được tham gia trực tiếp vào quy trình làm muối nền đất truyền thống cùng diêm dân, học hỏi về kỹ thuật, lịch sử và văn hóa của nghề, qua đó giúp diêm dân nâng cao vai trò làm chủ và giá trị nghề nghiệp của mình. Các hoạt động này còn bao gồm trải nghiệm tương tác văn hóa như lưu trú tại homestay, thưởng thức ẩm thực địa phương (do bà con tự lên thực đơn và phục vụ). Đặc biệt, du khách được tham gia các hoạt động trải nghiệm hệ sinh thái để tìm hiểu về giá trị của đồng muối như một vườn ươm tự nhiên và vai trò chống biến đổi khí hậu. Cuối cùng, du khách được mời tham gia các hoạt động bảo tồn thực tế như cùng cộng đồng trồng cây đưng (loài cây giúp lọc kim loại nặng trong đầm nước mặn) hoặc dọn dẹp rác.
Hoạt Động Giáo Dục và Nâng Cao Nhận Thức Cộng Đồng
Đây là chuỗi hoạt động có vai trò quyết định, nhằm tạo ra sự thay đổi tư duy bền vững và lâu dài. Hợp tác xã liên tục tổ chức các buổi tập huấn và hội thảo để nâng cao nhận thức cho người dân về các vấn đề cấp thiết như ý thức môi trường, cách thức quản lý rác thải (phân loại rác), và tầm quan trọng của việc bảo vệ nguồn nước biển. Mục đích là để cộng đồng hiểu vì sao họ phải bảo vệ môi trường, không chỉ vì luật pháp mà vì lợi ích trực tiếp và nguồn lợi kinh tế của họ.
Quan trọng hơn, chị Thắm đặc biệt chú trọng đầu tư vào giáo dục trẻ em thông qua việc xây dựng thư viện cộng đồng và tổ chức các hoạt động nhằm tạo ra kết nối sâu sắc với thiên nhiên. Chị tin rằng việc bồi đắp tình yêu và sự tôn trọng đối với môi trường từ khi còn bé sẽ tạo ra thế hệ tiếp theo có ý thức bảo tồn, từ đó đảm bảo sự bền vững cho 10–20 năm sau.
Mục Đích Của Mô Hình: Bảo Tồn Bền Vững và Trao Quyền Cộng Đồng
Mục tiêu của DLHTCĐ xoay quanh hai trụ cột chính, đều gắn liền với việc trao quyền và phát huy sức mạnh tập thể.
Mục đích bảo tồn hàng đầu là giải quyết vấn đề ô nhiễm rác thải và các mối đe dọa từ quy hoạch, bằng cách phục hồi chất lượng nguồn nước biển và bảo tồn văn hóa làng nghề (duy trì vai trò làm chủ của diêm dân).
Về mục đích phát triển cộng đồng, mô hình giúp tạo sinh kế công bằng khi lợi ích kinh tế được chia sẻ công bằng (chia hết tiền tour) cho nhiều người. Quan trọng nhất, mục tiêu là tạo ra sức mạnh tập thể và tiếng nói chung đủ lớn. Chị Thắm tin rằng sức mạnh của cộng đồng là công cụ duy nhất có thể phát triển bền vững, một điều mà một doanh nghiệp hay cá nhân không thể làm được.
Kết quả của mô hình được đo lường bằng kết quả bảo tồn và sự thay đổi nhận thức của người dân địa phương, hướng đến sự phát triển lâu dài chứ không phải lợi nhuận ngắn hạn.
Có thể nói, du lịch học tập cộng đồng vừa là một mô hình kinh tế xanh, vừa là một phương pháp giáo dục xã hội. Nó dung hòa lợi ích của cả ba bên: cộng đồng được phát triển, môi trường được bảo tồn, và du khách nhận lại tri thức lẫn trải nghiệm sâu sắc.
PHẦN HỎI ĐÁP VỚI CHỊ THẮM
Phiên hỏi đáp đã đào sâu vào những vấn đề thực tế mà chị Thắm phải đối mặt, làm rõ triết lý kinh doanh và con đường phát triển bền vững của Sahu.
HỎI: Chị đã thu mua cao hơn giá của thương lái bình thường, nhưng khách hàng lại cũng rất nhạy cảm với giá thị trường vậy chênh lệch giá có gây khó khăn gì cho việc bán muối không?
Chị Thắm giải thích rằng giá bán lẻ thường được giữ cố định trong 1-2 năm, vì muối là mặt hàng tiêu dùng lâu hết và chị đã tính toán dự phòng chi phí tăng ngay từ đầu. Chính sách thu mua là phối hợp mua theo chất lượng và theo thị trường, luôn mua giá cao hơn thương lái và trả cao nhất cho muối chất lượng để cổ vũ diêm dân.
Chị chấp nhận bù lỗ khi muối mất mùa bằng lợi nhuận tích lũy từ những năm được mùa, bởi chị tin rằng việc giữ vững sinh kế cho diêm dân là trách nhiệm. Đối với chất lượng, dù sản phẩm tự nhiên không thể đồng bộ 100%, Sahu vẫn cam kết duy trì một tiêu chuẩn bắt buộc bằng cách áp dụng kỹ thuật sơ chế hiện đại để loại bỏ tạp chất, đảm bảo muối đến tay khách hàng luôn sạch và đạt chuẩn cao.
HỎI: Chị đã thuyết phục những người dân thế nào để những cô chú địa phương đồng hành cùng mình?
Chị Thắm chia sẻ rằng việc thuyết phục bà con địa phương đồng hành trong mô hình Du lịch Học tập Cộng đồng là một quá trình vô cùng khó khăn và chậm chạp, chứ không hề suôn sẻ. Ban đầu, người dân, đặc biệt là người lớn tuổi, rất khó thay đổi tư duy vì họ chỉ tập trung vào kinh tế và lợi nhuận trước mắt, không có mindset về bảo tồn hay môi trường. Chị thừa nhận không thể dùng thái độ “dạy bảo” mà phải dùng niềm tin và lợi ích. Chị đã thực hiện cách tiếp cận từ từ, trước hết là gom những người cùng tần số và có tâm huyết với quê hương, dù số lượng rất ít (ban đầu chỉ một vài người diêm dân).
Chiến lược chính là thông qua cơ chế chia sẻ lợi ích của mô hình DLHTCĐ: Chị cam kết chia hết toàn bộ tiền tour cho các thành viên cộng đồng trực tiếp tham gia. Điều này giúp người dân thấy được lợi ích kinh tế trực tiếp từ việc bảo vệ môi trường sạch, vì môi trường đẹp mới thu hút khách du lịch. Song song với đó, chị liên tục tổ chức các buổi tập huấn và giáo dục để nâng cao nhận thức, giúp họ hiểu tại sao họ phải bảo vệ môi trường, biến sự tham gia từ nghĩa vụ thành hành động tự nguyện và làm chủ công việc của mình. Chị Thắm cũng phải học cách buông bỏ tham vọng phải có tất cả mọi người tham gia, mà tập trung vào những người sẵn lòng, từ đó tạo ra những câu chuyện thành công nhỏ để dần dần lan tỏa.
HỎI: Chị có những chia sẻ gì cho những bạn trẻ cũng muốn làm cộng đồng địa phương như chị không?
Thứ nhất, hãy xác định đây là một con đường khó khăn và lâu dài. Chị Thắm khuyên các bạn phải học cách kiên trì và đừng bị ảnh hưởng bởi sự thất vọng khi kỳ vọng không được đáp ứng. Cần chấp nhận rằng sự thay đổi lớn sẽ không xảy ra ngay lập tức.
Thứ hai, cần cân bằng giữa trái tim nóng (mục tiêu cao cả, giá trị cốt lõi) và cái đầu lạnh (thị trường, tính toán tài chính). Dù làm cộng đồng, bạn vẫn phải đảm bảo mô hình có thể sống được và không được đánh mất giá trị cốt lõi của mình.
Thứ ba, hãy tập trung vào giáo dục thế hệ tương lai. Chị Thắm nhận định đầu tư vào trẻ em (như xây dựng thư viện hay các hoạt động thẩm mỹ thiên nhiên) là chiến lược hiệu quả nhất và mang tính bền vững cao nhất, vì nó tạo ra sự thay đổi tư duy từ gốc rễ cho 10-20 năm sau, đảm bảo công sức hiện tại không bị lãng phí.
Cuối cùng, chị nhấn mạnh hãy nhớ rằng khởi nghiệp chỉ đơn thuần là làm cái gì đó tốt hơn những gì người khác đang làm, và việc bảo vệ môi trường là trách nhiệm của một công dân bình thường, không cần phải là một điều gì đó quá to lớn hay ghê gớm.
HỎI: Du lịch cộng đồng và du lịch học tập cộng đồng có khác nhau không?
DLHTCĐ không phải là một mô hình du lịch thông thường mà là một công cụ bảo tồn và phát triển bền vững. Mục đích của nó không phải là tăng trưởng về doanh thu hay số lượng khách như các mô hình DLCĐ kiểu kinh doanh. Thay vào đó, DLHTCĐ hướng đến tăng trưởng về ý thức, năng lực cộng đồng và chất lượng hệ sinh thái (như số lượng cây đưng được trồng hoặc mức độ giảm thiểu rác). Về bản chất, nếu DLCĐ là một sản phẩm kinh doanh du lịch, thì DLHTCĐ là một phương tiện giáo dục và thực hành tái tạo. Điều này thể hiện rõ qua việc kết quả của DLHTCĐ được đo lường bằng kết quả bảo tồn chứ không phải lợi nhuận.Sự khác biệt rõ ràng nhất nằm ở cách thức vận hành và phân chia lợi ích. Trong DLHTCĐ, Hợp tác xã cam kết chia hết toàn bộ tiền tour cho các thành viên cộng đồng trực tiếp tham gia đón khách (nấu ăn, homestay). Lợi ích lớn nhất được tạo ra là giá trị chung (môi trường sạch hơn, đồng muối được bảo vệ) mà cả cộng đồng đều được hưởng, kể cả những người không tham gia đón khách.
Hơn nữa, DLHTCĐ giúp người dân địa phương duy trì vai trò làm chủ truyền thống của mình, tự quyết định dịch vụ và tự chia sẻ văn hóa. Điều này hoàn toàn khác với các mô hình DLCĐ thông thường, nơi lợi nhuận thường tập trung vào một nhóm nhỏ hoặc doanh nghiệp tổ chức, và người dân có xu hướng trở thành người làm thuê. Việc trao quyền làm chủ này là yếu tố then chốt để củng cố văn hóa và sự gắn kết cộng đồng—những yếu tố không thể mua được bằng tiền.Sau cùng, với DLHTCĐ, cộng đồng địa phương phải là đối tượng được hưởng lợi từ hoạt động du lịch này. Cộng đồng địa phương phải tự tin hơn vào năng lực của chính mình, thêm yêu quý vùng đất, văn hoá và lịch sử của quê hương mình. Do đó, họ sẽ nỗ lực để bảo vệ vùng đất của mình.
THÔNG TIN KẾT NỐI VÀ HOẠT ĐỘNG TIẾP THEO
Vcil Community sẽ tiếp tục tổ chức các buổi Vcil Member’s Talks hàng tháng. Tháng sau, sự kiện sẽ tập trung vào chủ đề bảo tồn văn hoá lúa mùa, canh tác lúa mùa, phục dựng hạt giống bản địa, và câu chuyện văn hóa gắn liền với nông nghiệp thuận thiên ở đồng bằng sông Cửu Long.
Nếu quan tâm, bạn có thể xem thêm thông tin chi tiết tại đây.
Chị Thắm là một trong những nhà sản xuất của Vcil Consumer Club (Câu lạc bộ Tiêu dùng Chánh niệm) – một mô hình kết nối trực tiếp nhà sản xuất với người tiêu dùng, hướng tới nền kinh tế bền vững và công bằng.
Vcil cũng dự kiến tổ chức chương trình Field Trip (đi thực địa) trong năm sau dành cho hội viên để đến thăm trực tiếp các nơi sản xuất sạch trong câu lạc bộ như muối, gạo, nước mắm, cà phê...
Nếu quan tâm đến các mô hình sản xuất bền vững/ tái tạo, Vcil Community mời mọi người tham gia hội viên để có cơ hội kết nối với những thành viên có cùng giá trị.
Bình luận